Günlerden bir gün Timur Yapay Zekaya merak salmış. "Bilgisayarlarda icat edilmedi ki ne yapsam acaba?" diye düşünürken.
Adamın birisi Timur'a bir eşek hediye etmiş. Orada bulunanlar eşeği methede methede bitirememişler.
Nasrettin Hoca'yı Timur'un gözünden düşürmek isteyen birisi "Bilgisayar icat edilmediyse de, bu eşek çok akıllı bir hayvandır. Bigisayar yerine kullanılabilir. Zekanın temelide okumaktır. Elleri öpülesi Nasrettin Hoca'nın eline geçse, vızır vızır okutur Eşeği" demiş.
Timur. Hemen hocayı çağırır ve yuları eline verir:
"-Eti senin, kemiği benim hocam. Okut adam et Şu yapay Zeka projesini tamamla da tarihe geçelim yoksa kellen gider ha.." der.
Hoca biçare ne yapsın. Ele güne karşı mahcup olmamak ve kelleyi kurtarmak için, deriden bir kitap yaptırmış. Yaprakların arasına avuç avuç arpa doldurmuş. Sonra yaprak yaprak açıp arpaları yedirmiş. Sabah, öğle, akşam derken hayvancağız diliyle yaprakları açıp açıp arpaları yemeye alışmış. Arpalar bitince de, basarmış anırmayı.
Timur'un verdiği proje süresi biter. Hoca akşam eşeğe arpa vermez. Sabahleyin yularından tuttuğu gibi çekip Timur'un imtihan yerine götürür. Eşeği bir yere bağlar, önüne kitabı koyar, Eşek teker teker diliyle sayfaları çevirip çevirip arpaları yer, arada boş yani arpasız bir sayfa gelince de basar anırmayı. Kitabın bütün sayfaları bitince de uzun uzun anırmış mı, güzelce.
Timur, Hoca'yı tebrik eder "Hoca sayende tarihe geçtik diyip yüklüce bahşiş vererek hocanın gönlünü almış. Hocanın başına eşek hocalığını saran adam "iyi iyi de, ne dediğini anlamadık" demiş Bunun üzerine Hoca "ben ana mesele olan kitap okumayı öğrettim, bu kardeşimizde uygun kitapları seçerek eğitimini tamamlatsın." Diyerek eşeği adamın başına sarar. Eşeğin eğitimi başına sarılmış olan adamın bu işi beceremeyip başından olmasıyla bu projede yarım kalmış..
Bunun üzerine Hoca O meşhur sözünü söylemiş!!! "okumak cehaleti alır eşşeklik baki kalır"
Yapay Sinir Ağlarını -YSA- Hocanın Okumayı öğrettiği Eşeklere benzetiyorum. YSA ile ilgili pek çok eşeğe! pardon kaynağa -internet sağ olsun- ulaşmak mümkün. Yani pek çok sayıda ve çeşitte eğitime hazır YSA temin edilebilir, Hatta kaynak kodları (ing:source code) ile beraber bile bulunabilir (bnz google). [1] Fakat Esas problem eşeğin pardon YSA'nın eğitilmesidir.[2] Eğitilmek demek uygun bir konuda uygun verilerle yada uygunlaştırılmış verilerle (normalizasyon) uygun bir eğitimle bir sonuca ulaşmaktır. Yoksa Hocanın kitap okuyan eşeği gibi sonuçtan bir şey anlaşılmaz Ya da hocanın düşünen hindisi gibi alıcısı çıkmaz.
Not : Benim YSA için yaptığım benzeştirme diğer yapay zeka metotları için de söylene bilir. Uygulama şart
[1] Çeşitli YSA kod ve kütüphaneleri : http://www.mathtools.net/C++/Neural_Networks/index.html
[2] İmdat Benin YSA Öğrenmiyor Ne Yapmam Lazım :Help! My NN won't learn! What should I do?
Çarşamba, Haziran 29, 2005
Zeka Hakkında Kıssalı Yazılar - 2
Konuşan Papağan - Düşünen Hindi (yada Emulasyon - Simulasyon)
Hoca Nasreddin Pazarda küçücük kuşların 5 Altına satıldığını görünce hemen evine koşup Hindisini kapıp pazara gelmiş. Hindinin taliplisi çıkıp fiyat sorunca Hoca 10 Altın istemiş.
Alıcı: "Hoca delirdin mi hiç hindi 10 Altın eder mi ?" diye sorunca
"Şu küçük kuşlar 5 Altın ederse Benim Hindim de 10 altın eder " demiş.
Bunun üzerine Alıcı "Hoca o kuş papağandır, marifeti vardır, İnsan gibi konuşabilir.
Senin Hindinin Ne marifeti var ?" der.
Hoca istifini bozmadan cevaplar "O insan gibi konuşursa Benim ki de insan gibi düşünür!..."
Konuşan papağanın bir albenisi var , Düşünen Hindinin nesi var Düşünmek mi önemli yoksa konuşmak mı ? Düşünüyorsan ama başkasına düşündüğünü ifade edemiyorsan kıymeti olmadığı gibi Konuşuyorsan lakin konuştuğun düşünmenin bir sonucu değilse de bir kıymeti yok.
İşte ben Yapay Zeka çalışmalarını fıkradaki gibi iki sınıfta değerlendiriyorum
Konuşan Papağan - Düşünen Hindi (yada Emulasyon - Simulasyon).
Bir sistemi taklit etmek istersek ne yapmamız gerekiyor.
1. Emulasyon-Konuşan papağan :
Sistemin içinde ne olduğuyla fazlaca ilgilenmeden sadece sistemin hangi girdilere karşılık hangi sonuçları verdiğini izleyerek taklidini yaparız.- Doğal dil işleme Uzman sistemler gibi-
2. Simulasyon-Düşünen Hindi:
Sistemin tamamen içinde ne olduğuyla ilgilenir girdilerin hangi aşamalardan geçip Sonuçlara nasıl dönüştüğünü anlayıp buna göre taklidini yaparız. Bu sınıfa en yakın olan YSA gibi görünüyor ! [1]
Sistem çok karmaşıksa -Beyin gibi- 1. yöntem (yani konuşan papağan) daha çabuk sonuca gider gibi görünüyor. 2. yöntem daha yavaş daha zor fakat daha kesin bir metot. Sistem tamamıyla tanımlanacak kadar basitse ikinci metot daha uygun birincisine gerek kalmıyor.
Sonuç olarak şöyle diyebiliriz ; Ya Konuşan papağanlara düşünmesini öğretmemiz gerek yada Düşünen hindiyi konuşturmamız gerek. Beklide Papağanla Hindiyi melezleştirmemiz gerekir?
Not: Yanlış anlaşıma olmasın Metotlardan hiç birini küçümsemiyorum.
[1] Eskiden olsa kesin olarak YSA bu işi görür derdim fakat artık bundan emin değilim, Çünkü görüp öğrenebildiğim kadarıyla YSA Beyin hücrelerinin taklidinden çok matematiksel bir uygun eğri bulma curve fitting - işlemi yapıyormuş gibi. Kim bilir belki de Beyni yeniden modellemek gerekiyor.
http://www.yapay-zeka.org/~eski/modules.php?name=News&file=article&sid=75
Hoca Nasreddin Pazarda küçücük kuşların 5 Altına satıldığını görünce hemen evine koşup Hindisini kapıp pazara gelmiş. Hindinin taliplisi çıkıp fiyat sorunca Hoca 10 Altın istemiş.
Alıcı: "Hoca delirdin mi hiç hindi 10 Altın eder mi ?" diye sorunca
"Şu küçük kuşlar 5 Altın ederse Benim Hindim de 10 altın eder " demiş.
Bunun üzerine Alıcı "Hoca o kuş papağandır, marifeti vardır, İnsan gibi konuşabilir.
Senin Hindinin Ne marifeti var ?" der.
Hoca istifini bozmadan cevaplar "O insan gibi konuşursa Benim ki de insan gibi düşünür!..."
Konuşan papağanın bir albenisi var , Düşünen Hindinin nesi var Düşünmek mi önemli yoksa konuşmak mı ? Düşünüyorsan ama başkasına düşündüğünü ifade edemiyorsan kıymeti olmadığı gibi Konuşuyorsan lakin konuştuğun düşünmenin bir sonucu değilse de bir kıymeti yok.
İşte ben Yapay Zeka çalışmalarını fıkradaki gibi iki sınıfta değerlendiriyorum
Konuşan Papağan - Düşünen Hindi (yada Emulasyon - Simulasyon).
Bir sistemi taklit etmek istersek ne yapmamız gerekiyor.
1. Emulasyon-Konuşan papağan :
Sistemin içinde ne olduğuyla fazlaca ilgilenmeden sadece sistemin hangi girdilere karşılık hangi sonuçları verdiğini izleyerek taklidini yaparız.- Doğal dil işleme Uzman sistemler gibi-
2. Simulasyon-Düşünen Hindi:
Sistemin tamamen içinde ne olduğuyla ilgilenir girdilerin hangi aşamalardan geçip Sonuçlara nasıl dönüştüğünü anlayıp buna göre taklidini yaparız. Bu sınıfa en yakın olan YSA gibi görünüyor ! [1]
Sistem çok karmaşıksa -Beyin gibi- 1. yöntem (yani konuşan papağan) daha çabuk sonuca gider gibi görünüyor. 2. yöntem daha yavaş daha zor fakat daha kesin bir metot. Sistem tamamıyla tanımlanacak kadar basitse ikinci metot daha uygun birincisine gerek kalmıyor.
Sonuç olarak şöyle diyebiliriz ; Ya Konuşan papağanlara düşünmesini öğretmemiz gerek yada Düşünen hindiyi konuşturmamız gerek. Beklide Papağanla Hindiyi melezleştirmemiz gerekir?
Not: Yanlış anlaşıma olmasın Metotlardan hiç birini küçümsemiyorum.
[1] Eskiden olsa kesin olarak YSA bu işi görür derdim fakat artık bundan emin değilim, Çünkü görüp öğrenebildiğim kadarıyla YSA Beyin hücrelerinin taklidinden çok matematiksel bir uygun eğri bulma curve fitting - işlemi yapıyormuş gibi. Kim bilir belki de Beyni yeniden modellemek gerekiyor.
http://www.yapay-zeka.org/~eski/modules.php?name=News&file=article&sid=75
Zeka Hakkında Kıssalı Yazılar - 1
Zeka Hakkında Kinayeli bir Nasreddin Hoca fıkrası:
"Zekanın yolu birdir." Demiş Han, Nasreddin Hoca'ya
Nasreddin Hoca bu söz üzerine "işte zeki insan denilen kimselerin düştükleri en büyük hata bu; Kendi zekalarını çok beğendikleri için meseleyi kendileri gibi görenlere zeki derler."
Bir olayın hesaba katılacak en az iki cephesi vardır. Meseleye hangi taraftan yanaşırsanız o tarafından görürsünüz.
Bu sözler Hanı düşündürmüş ve Kendi bilgin ve filozoflarına aktarmış. Ama onlar bu sözlerin saçmalıktan başka bir şey olmadığını öne sürmüşler. Hatta bilime aykırıdır demişler.
Ertesi gün Hoca Nasreddin Hanın ve bilim adamlarını yanına eşeği üzerinde gelmiş, fakat Hocanın sırtı eşeğin başının bulunduğu tarafa dönük imiş ve Hocanın yüzünün dönük olduğu tarafta ise eşeğin kuyruğu bulunmakta imiş.
Hana seslenmiş "Sorun bakalım zeki bilginlerinize burada neyi görüyorlar."
Bilginler cevaplamış "Bir adam eşeğe ters binmiş"
Sinirlenmeyin ! Han'ım ama Hepsi de Eşeğin bakış açısıyla bakıp Adam Eşeğe ters binmiş dedi. Oysa belki ben doğru oturuyorum da eşek altımda ters duruyor.
Zeka unsurlar arasında paralellik veya zıtlıkları görür. Hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğuysa bakış açısıyla değişir. Bakış açımızsa temel aldığımız gerçeklerle değişir. Peki ya Temel aldığımız gerçeklerin doğruluğu ?
Şu kadarını buradan söyleyebilirim ki Matematik ki bütün bilimlerin temelidir desek hata yapmış olmayız - için başlatılan Russel paradoksuyla [1] ortaya çıkan bunalım üzerine Matematiğin temellerini ispatlamaya ispatlamağa uğraşan Hilbert'in hayallerini Gödel'in yıkmasıyla ortada kalmıştır. yani Matematikte daima gösterilemeyen gerçekler olacaktı.
Detaylı bilgi için godel.pdf Sonuç olarak zeka için gerekli olan temel gerçekler yapay zeka içinde gerekecektir. Kim bilir beklide Isaac Asimov tarafından yazılmış olan "Ben Robot" daki kanunlar [2] gibi kanunlar hazırlamak gerecektir.
[1] Russell paradoksu şundan ibarettir:
Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğu, kendi adını içermeli midir? Bu katalog, kendi adını içerirse, kendi adını içeren kataloglar grubuna girer; oysa bu, Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğudur; demek ki bu katalog kendi adını içeremez. Fakat bu katalog kendi adını içermezse, kendi adını içermeyen kataloglar grubuna ait olur ki o zaman da kendi adını içermesi gerekir. Bu, açıkca bir paradokstur;
çünkü mantık Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğu'nun hem kendi adını içermesini, hem de içermemesini emretmektedir. İki doğru olamayacağına göre burada paradoks vardır.
[2] Robot Kanunları:
"Zekanın yolu birdir." Demiş Han, Nasreddin Hoca'ya
Nasreddin Hoca bu söz üzerine "işte zeki insan denilen kimselerin düştükleri en büyük hata bu; Kendi zekalarını çok beğendikleri için meseleyi kendileri gibi görenlere zeki derler."
Bir olayın hesaba katılacak en az iki cephesi vardır. Meseleye hangi taraftan yanaşırsanız o tarafından görürsünüz.
Bu sözler Hanı düşündürmüş ve Kendi bilgin ve filozoflarına aktarmış. Ama onlar bu sözlerin saçmalıktan başka bir şey olmadığını öne sürmüşler. Hatta bilime aykırıdır demişler.
Ertesi gün Hoca Nasreddin Hanın ve bilim adamlarını yanına eşeği üzerinde gelmiş, fakat Hocanın sırtı eşeğin başının bulunduğu tarafa dönük imiş ve Hocanın yüzünün dönük olduğu tarafta ise eşeğin kuyruğu bulunmakta imiş.
Hana seslenmiş "Sorun bakalım zeki bilginlerinize burada neyi görüyorlar."
Bilginler cevaplamış "Bir adam eşeğe ters binmiş"
Sinirlenmeyin ! Han'ım ama Hepsi de Eşeğin bakış açısıyla bakıp Adam Eşeğe ters binmiş dedi. Oysa belki ben doğru oturuyorum da eşek altımda ters duruyor.
Zeka unsurlar arasında paralellik veya zıtlıkları görür. Hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğuysa bakış açısıyla değişir. Bakış açımızsa temel aldığımız gerçeklerle değişir. Peki ya Temel aldığımız gerçeklerin doğruluğu ?
Şu kadarını buradan söyleyebilirim ki Matematik ki bütün bilimlerin temelidir desek hata yapmış olmayız - için başlatılan Russel paradoksuyla [1] ortaya çıkan bunalım üzerine Matematiğin temellerini ispatlamaya ispatlamağa uğraşan Hilbert'in hayallerini Gödel'in yıkmasıyla ortada kalmıştır. yani Matematikte daima gösterilemeyen gerçekler olacaktı.
Detaylı bilgi için godel.pdf Sonuç olarak zeka için gerekli olan temel gerçekler yapay zeka içinde gerekecektir. Kim bilir beklide Isaac Asimov tarafından yazılmış olan "Ben Robot" daki kanunlar [2] gibi kanunlar hazırlamak gerecektir.
[1] Russell paradoksu şundan ibarettir:
Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğu, kendi adını içermeli midir? Bu katalog, kendi adını içerirse, kendi adını içeren kataloglar grubuna girer; oysa bu, Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğudur; demek ki bu katalog kendi adını içeremez. Fakat bu katalog kendi adını içermezse, kendi adını içermeyen kataloglar grubuna ait olur ki o zaman da kendi adını içermesi gerekir. Bu, açıkca bir paradokstur;
çünkü mantık Kendi Adını İçermeyen Katalogların Kataloğu'nun hem kendi adını içermesini, hem de içermemesini emretmektedir. İki doğru olamayacağına göre burada paradoks vardır.
[2] Robot Kanunları:
- Bir robot bir insana zarar veremez, veya pasif kalmak suretiyle zarar görmesine izin veremez.
- Bir robot kendisine insanlar tarafından verilen emirlere 1. Kural ile çelişmediği sürece itaat etmek zorundadır.
- Bir robot 1. ve 2. Kurallar ile çelişmediği sürece kendi varlığını korumak zorundadır
Salı, Haziran 28, 2005
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)