Zihin Egzersizleri 1

 "Ülkemiz  eğitim sisteminde, özellikle mühendislik eğitiminde çok fazla sayıda formül ve matematik ifadelere yer verilmektedir. Bunların çıkarılmalarındaki temel düşünce  ve mantık kurallarına ağırlık  verilmediği için , mühendislik eğitimi  sanki bir formüller dizisini  bilme ve uygulama kalıplarına oturtulmuş olarak görülmektedir. Halbuki her formül bir modeldir" 

Bu yazımızda zihin egzersizi olarak modelleme yapacağız. Pratikdeki bir konudan nasıl uygulama yapabileceğimizi öğreneceğiz. Belkide kimbilir size başka alanlardaki uygulamalar için ilham da vermiş oluruz.

Diyelimki ; bizim bir Emlak web sitemiz var ziyaretçilerimize satılık ev ilanlarını daha zeki şekilde aktarmak istiyoruz. Mesela ev fiyatlarını kelepir, ucuz, normal, pahalı , çok pahalı olarak etiketleyebildiğimizi düşünün.


 Bu işi sadece satış fiyatıyla sıralama yaparak ulaşamayız. mesela Gözde bir yerde 200 000 TL lik bir daire kelepir olabilirken, aynı fiyat başka bir yerde çok pahalı olabilir. Fiyatın ucuz ve pahalı olarak nitelenmesini değiştirebilecek büyüklük ve dairenin bina içindeki konumu gibi pek çok parametre bulabiliriz ;

Düşünmeye devam edelim;
Bir fiyatı kelepir yada pahalı yapan şey nedir ?
Muhtemelen  bu soruya cevabımız şu olacaktır;  Eğer evin satış fiyatı Rayiç bedelden  çok düşükse kelepir, çok yüksekse çok pahalı diye nitelendirebiliriz.

İfadedeki "çok düşük", "çok yüksek",  ifadeler bulanık ifadeler. Böylelikle biz modellememizin ilk aşamasına bulanık mantık ile başlıyoruz.

• Eğer Satış Fiyatı Rayiç Bedelinin 0.9 ile 1.1 aralığında isa fiyat "Normal"
• Eğer Satış Fiyatı Rayiç Bedelinin 0.9 ile 0.7 aralığında ise "Ucuz"
• Eğer Satış Fiyatı Rayiç Bedelin  0.7  den daha düşükse "Kelepir"
• Eğer Satış Fiyatı Rayiç Bedelinin 1.1 ile 1.3 aralığında ise "Pahalı"
• Eğer Satış Fiyatı Rayiç Bedelin  1.3 den daha yüksekse "Çok Pahalı"

 Bunu grafiğede dökersek.

Satış fiyatını rayiç bedele böldüğümüzde "F" değerine ulaşmışsak bu değer grafikden bize iki etiket olarak ve bunların değerleri olarak döner.
yani ;  F değeri "u" kadar Ucuz  ve "k" kadar "Kelepir" demektir. Evet burdan görebileceğimiz gibi artık hem etikete hemde o etiketin derecesine ulaşabiliyoruz.  Keza k değeri u dan daha büyük olduğuna göre bu daire Kelepir etiketiyle ve k derecesiyle sıralamaya konur.

Şimdi ikinci aşamaya geçelim, F değerine ulaşabilmek için Rayiç Bedel gerekmektedir. Peki Nasıl hesaplayacağız. Önce Rayiç Bedelin ne olduğunu anlayalım ;

bir mülkün bugünkü piyasa koşullarındaki alım satım bedeline denir. 
....
Arz ve talep dengeleri ile semt, ilçe, mahalle, sokak, merkez ve çevresi, manzara, ulaşım, evin eski ya da yeni oluşu rayiç bedelini etkileyen faktörlerdendir. Piyasanın durumuna göre rayiç bedelleri belirlenir.

Bu iş için Yapay Öğrenme metodlarından favorim olan Yapay Sinir Ağını seçeceğiz. Çıkış değerimiz belli Rayiç Bedel.

Giriş Değişkenleri neler olabilir bir inceleyelim.

Yer ; İl, İlçe, Mahalle.  Bu değişkenler Katagorik değişkenler ve  bütün hepsini birden YSA ya  girmek işi yokuşa sürmeye sebep olabilir. doğrusu değişik il ve ilçeler için ayrı ayrı YSA kurup eğitmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Peki bu katagorik değişken YSA ya nasıl aktarılır.
Mesela "A " ilçesinin 5 tane ilçesi olsun (A1,A2,A3,A4,A5 ) gibi biz bunu 5 giriş değeri ile YSA ya aktarıyoruz.

A1 = 0 0 0 0 1
A2 = 0 0 0 1 0
A3 = 0 0 1 0 0
A4 = 0 1 0 0 0
A5 = 1 0 0 0 0 

şeklinde

Büyüklük ; metre kare olarak büyüklüğü. Doğrudan Sayısal bir değer olduğundan  tek bir giriş değeri ile ifade edilebilir.  Tek yapmamız gereken şey büyüklükler için bir alt ve üst limit belirleyip bir normalizasyon işlemi yapmak. Çünkü YSA sadece  ( 0 , -1 )  yada  ( -1 , 1 ) aralığında değişkenler üzerinden çalışabilir. 

 An = A-MinA/ (MaxA -MinA )

Örneklendirir isek konut büyüklüğünü en az 50 (MinA)  en çok 250 ( MaxA) ile sınırlandıralım.
(A) 150 metrekarelik bir daire için
Normalize edilmiş Büyüklük (An) =  (150-50) / (250-50 ) = 0.5 çıkar

Oda Sayısı ; Sayısal şeklinde ifade edilebilir  keza ( 1+1 , 2+1 ,3+1 ,4+1  ) şeklinde Katagorik olarakda ifade edilebilir.

Asansör Varmı ; Bu değişkene evet  yada hayır şeklinde ifade edilebilir. Bu tip değişkenler Mantıksal tipdedir.  Evet için 1 Hayır için 0 değeri kullanılır.
....
Yazıyı daha fazlada uzatmak istemiyorum. Modelimizde sistemi etkileyen daha pek çok giriş değişkeni vardır. Bunların her birini hangisine uyuyorsa ; Mantıksal, Katagorik ve Sayısal şeklinde ifade edebiliriz.

Modellememiz tamamlanmıştır  bir sonraki aşama olarak bu giriş ve çıkış değerlerine sahip bir veri seti oluşturup YSA nın eğitimine geçeriz.